Ở ngoại ô Nghi Hà thuộc U Châu có một con kênh mương. Khi thu sang, cả một vùng lau sậy rộng lớn nơi đây trông như tuyết trắng ngút ngàn.

Vài thôn xóm ven sông nằm rải rác giữa những thảm lau. Một chiếc xe ngựa từ quan lộ rẽ vào con đường nhỏ, rung lắc không ngừng. Người đánh xe là một thanh niên ăn vận khác lạ, vẻ mặt ngô nghê.

Sau lưng người đánh xe, một nam tử mặc áo bông sạch sẽ đang tựa lưng vào vách xe, đôi chân buông thõng ra ngoài, nhẹ nhàng đung đưa theo nhịp xóc nảy của cỗ xe.

Trên con đường nhỏ lúc hoàng hôn, xe ngựa bắt kịp một lão nông vừa làm đồng xong. Khi xe lướt qua, nam tử áo bông quay đầu lại, vừa lúc bắt gặp ánh mắt tò mò của lão nông. Lão nông có một khuôn mặt gồ ghề, đầy rẫy nếp nhăn. Dù lưng còng, ông vẫn cao hơn nửa cái đầu so với những lão nông miền Nam, bước chân vẫn còn khá vững chãi, đủ để thấy thời trẻ lão nông chắc hẳn là người có sức vóc.

Nam tử áo bông khẽ gọi "Tiên sinh!". Người đánh xe liền kéo cương ngựa, chiếc xe chậm rãi dừng lại. Nam tử nhảy khỏi xe, cười chào hỏi: "Bốn ông ngoại?"

Lão nông ngạc nhiên, không hiểu vì sao hậu bối lạ mặt này lại gọi mình là "bốn ông ngoại". Có lẽ vì khí thế của nam tử áo bông khiến lão bàng hoàng, lão cứ ấp úng, bối rối không yên, không dám đáp lời.

Nam tử áo bông mỉm cười, dùng giọng thổ ngữ U Châu chuẩn xác nói: "Cháu đây, Trần Vọng ở cuối thôn. Bốn ông ngoại, không nhận ra cháu sao?"

Lão nông trừng mắt nhìn kỹ người hậu sinh tự xưng ở cuối thôn, rồi chợt bừng tỉnh. Trên khuôn mặt nhăn nheo, sương gió nở một nụ cười rạng rỡ: "Thằng Vọng đó à?!"

Trần Vọng cười đáp: "Dạ phải."

Lão nông thở dài không ngớt, ngay sau đó ngạc nhiên hỏi: "Sao lại về rồi? Chẳng phải con lên kinh ứng thí sao?"

Trần Vọng cười nói: "Cháu đã thi xong từ lâu rồi, chuyến này về thăm nhà thôi. Năm đó bốn ông ngoại còn cho cháu mượn hai lạng bạc, cháu không dám quên đâu."

Lão nông xua tay, tò mò hỏi: "Thi cử thế nào rồi?"

Trần Vọng nhẹ giọng nói: "Cũng tạm được."

Lão nông "À!" một tiếng. Có lẽ là lo lắng làm mất mặt người trẻ tuổi, ông không hỏi sâu thêm. Huống hồ một lão nông cả đời gắn bó với đồng ruộng như ông, kỳ thực cũng chẳng biết hỏi han thế nào cho phải, chỉ là thở dài một tiếng: "Thật đáng tiếc."

Trần Vọng sắc mặt bình tĩnh, như thể không nghe ra nỗi tiếc hận trong lời lão nông.

Trần Vọng và lão nông sánh bước về thôn, hàn huyên chuyện đồng áng năm nay được mùa hay mất mùa, chuyện những người cùng lứa đã lập gia đình chưa, chuyện các bậc trưởng bối trong thôn có còn khỏe mạnh không.

Qua trò chuyện, Trần Vọng được biết căn nhà tổ bằng đất của mình đã đổ nát không thể ở được, các bức tường đã sụp hết. Điều đó cũng phải thôi, mười năm chưa từng về quê tu sửa, một căn nhà vốn dĩ đã đơn sơ đến tột cùng thì làm sao có thể còn nguyên vẹn được. Cha mẹ Trần Vọng đã lần lượt qua đời trước khi chàng đi thi, căn nhà vô chủ. Nó không như những cây lau sậy yếu ớt kia, dù mùa thu khô héo rồi mùa xuân lại đâm chồi nảy lộc. Lão nông có vài lời không nói ra: kỳ thực, sau khi thằng Vọng này lên kinh, trong thôn có một cô gái, vốn dĩ thường xuyên đến quét dọn, chăm chút căn nhà như của chính mình. Năm qua năm, những chàng trai thầm để ý nàng đều dứt tình, cưới vợ sinh con, còn cô gái xuân sắc ngày nào dần trở thành một bà cô già. Chẳng qua, nàng cũng không còn trên đời này nữa, nói những chuyện này với Trần Vọng bây giờ có ích gì? Huống hồ, Trần Vọng ở kinh thành nhiều năm như vậy, chưa chắc chàng còn nhớ đến nàng ấy. Nếu thật có lòng, dù nhiều năm không thể về nhà, tại sao ngay cả một lá thư cũng không gửi về?

Khi đã gần đến đầu thôn, lão nông ngẩng đầu nhìn những làn khói bếp lượn lờ trên thôn xóm, không nén được tiếng thở dài. Nhà cô gái ấy ở đầu thôn, một đứa trẻ hiền thục đến vậy, trong vòng trăm dặm ai cũng phải tấm tắc ngợi khen. Ngày xưa, bà mai suýt nữa đạp đổ ngưỡng cửa nhà nàng, nhưng nàng không ưng thuận, cha mẹ nàng cũng chẳng biết làm sao. Ai ngờ lại quay ngược trở lại, rồi xảy ra chuyện thảm khốc ấy. Dân làng cũng chấp nhận, số mệnh chẳng may, không oán được ai. Chuyện này cũng giống như mắc bệnh vậy, vượt qua được thì sống, không vượt qua được, tức là ông trời không cho hưởng phúc, đành coi như mồ yên mả đẹp.

Trần Vọng không vào thôn, đột nhiên dừng bước hỏi: "Bốn ông ngoại, mộ nàng ở đâu?"

Lão nông sững sờ, hạ giọng nói: "Sao con biết nàng ấy..."

Lão nông không nói hết câu, Trần Vọng cũng lặng im.

Lão nông chỉ tay về phía bến đò, nói: "Ngay chỗ đó. Mộ tuy nhỏ nhưng dễ tìm."

Trần Vọng rút ra một chiếc túi tiền nặng trĩu cùng một phong thư: "Bốn ông ngoại, phiền ông giúp cháu trả hết những khoản nợ trong thôn, rồi giao cho thầy đồ trong làng hoặc ở trường tư thục gần đó. Trong thư đã viết rõ ràng cả rồi."

Lão nông do dự một lát, cuối cùng vẫn không từ chối, cẩn thận nhận lấy phong thư và túi tiền, hỏi: "Không vào thôn nhìn một chút sao?"

Trần Vọng lắc đầu nói: "Cháu không thể đi được. Để thắp hương cho cha mẹ cháu xong, cháu sẽ lập tức trở lại kinh thành."

Lão nông cảm khái nói: "Vậy cũng vội vàng quá vậy."

Trần Vọng khẽ cười.

Lão nông mới đi được vài bước, đột nhiên quay đầu lại hỏi: "Thằng Vọng, con thật sự làm quan lớn ở kinh thành sao?"

Trần Vọng dường như không biết đáp lại ra sao. Quan lớn ở Thái An thành? Quan to áo tía, đứng đầu triều chính, một khi làm tể tướng?

Thế nên chàng khẽ cười nói: "Chẳng tính là lớn."

Lão nông vui mừng nói: "Vậy cũng tiền đồ lắm rồi! Bốn ông ngoại đã biết từ lâu thằng nhóc con chắc chắn không tầm thường!"

Trần Vọng nét cười điềm đạm.

Trước khi đi, lão nông không quên liếc thêm một cái người trẻ tuổi đứng cạnh Trần Vọng. Khi quay lưng rời đi, trong lòng lão đầy nghi hoặc, bộ xiêm y kia trông thật cổ quái.

Trần Vọng cùng "hoạn quan trẻ tuổi" cùng đi với mình chậm rãi bước về phía trước. Mộ phần cha mẹ chàng ở không xa ngoài thôn.

Trần Vọng giơ tay lên, khẽ phất qua những bụi lau sậy.

N��m ấy, khi còn dùi mài kinh sử vất vả, chàng cũng chẳng dám nghĩ đến chuyện đỗ tiến sĩ, đề danh bảng vàng. Cha mẹ chàng thì càng không có cái hy vọng xa vời ấy, họ chỉ cảm thấy con trai mình có thể học chữ đã là một chuyện tốt đẹp, một niềm vinh dự cho gia đình rồi. Bắc Lương nghèo khó, một gia đình có thể có một người biết đọc sách đã là rất đáng nể, rất khác biệt so với Trung Nguyên, đặc biệt là vùng Giang Nam giàu có, nơi người ta thích việc vừa làm ruộng vừa học hành để truyền lại cho con cháu. Ở Bắc Lương, thanh niên trai tráng đầu quân tòng ngũ rất thường thấy, còn người ôm sách thì lại rất hiếm. Chàng mới vừa vào kinh tham gia thi Hội, Bắc Lương là nơi duy nhất ở Thái An thành không có thiết lập quán thi. Chưa quen thuộc cuộc sống nơi đây, càng không có tiền bối cùng quê hương để nhờ vả, giúp đỡ trong việc thi cử, chàng chỉ đành nương náu trong một ngôi chùa nhỏ. Giọng Bắc Lương khiến chàng đi đâu cũng gặp khó khăn, cùng một quyển cổ thư, chủ quán bán cho chàng sẽ đắt hơn rất nhiều. Dù sau này đã tham gia thi Đình, chàng vẫn không có chút tình nghĩa đồng liêu nào trong quan trường, Bắc Lương cũng coi như là một vùng đất đặc biệt. Tấn Lan Đình ở Thái An thành lên như diều gặp gió, Nghiêm Kiệt Suất một bước trở thành hoàng thân quốc thích. Hai người vì ân oán cá nhân, cũng cố ý không muốn thay đổi điều này. Dù Diêu Bạch Phong đảm nhiệm chức Tế tửu bên trái Quốc Tử Giám, vẫn là lực bất tòng tâm.

Mà Trần Vọng chàng, trong mắt cả triều văn võ là Trần Thiếu Bảo, đường đường là Tán Kỵ Thường Thị bên trái Môn Hạ Tỉnh, là thủ phụ tương lai được đương kim thiên tử nể trọng nhất, ấy vậy mà có lòng, có lực, lại không thể làm được.

Trần Vọng bước đi chậm rãi. Hai bên đường là những bụi lau sậy cao quá đầu người, hoa lau to lớn, mềm mại theo gió thu mà xao xác bay lên, không biết sẽ rơi về nơi đâu.

Trần Vọng đến trước ngôi mộ, nhổ sạch đám cỏ dại vây quanh, sau đó vén vạt áo, quỳ xuống, nặng nề dập đầu ba lạy.

Con muốn báo hiếu, nhưng cha mẹ đã không còn.

Lão nông được nam tử áo bông tôn xưng là bốn ông ngoại, có lẽ cả đời này cũng không biết, hai thứ mà vãn bối trao vào tay ông, gồm túi tiền và phong thư, riêng phong thư, chỉ cần dựa vào hai chữ "Trần Vọng" ký cuối cùng, đã đáng giá ngàn vàng.

Hai mươi năm qua ở Bắc Lương, trong quan trường Ly Dương chỉ có vài người thăng tiến. Trong số đó, Tấn Lan Đình lên đến chức Lễ bộ Thị lang, Nghiêm Kiệt Suất được phong Đại học sĩ, Lý học tông sư Diêu Bạch Phong từng chấp chưởng Quốc Tử Giám. Thế nhưng, ba người này cộng lại, chưa chắc đã có trọng lượng bằng một mình Trần Vọng.

Thậm chí có thể nói, theo một ý nghĩa nào đó, chính người học trò Bắc Lương ly biệt quê hương này, với hai phong mật thư của chàng, đã thay đổi cục diện Bắc Lương.

Trên đường trở về, Trần Vọng gặp một nam tử cùng lứa, vóc người vạm vỡ. Sau khi nhìn thấy chàng, người kia lộ vẻ mặt phức tạp, có phẫn uất, có kính sợ, có kinh ngạc, có cả sự khó hiểu.

Người nọ hít một hơi thật sâu, sau đó nghiêm mặt đưa cho Trần Vọng một bọc vải thô: "Đây là di vật của em gái ta, toàn bộ là những cuốn sách ngươi để lại năm xưa, trả lại cho ngươi."

Trần Vọng nhận lấy túi vải, suy nghĩ xuất thần.

Người nọ xoay người bước nhanh rời đi, rồi dừng lại, giọng khàn khàn nói: "Cái thứ cờ hiệu cửa hàng kia, dù muội muội ta... nhưng ngươi đừng cảm thấy nàng chết không minh bạch! Nàng ấy còn trong sạch hơn bất cứ ai!"

Trần Vọng che miệng lại, nhìn bóng lưng người năm xưa từng khoác vai bá cổ, gọi mình một tiếng "em rể", khẽ nói trong nghẹn ngào: "Thật xin lỗi."

Người nọ lẩm bẩm nói: "Lời này ngươi nói với nàng đi."

Trần Vọng im lặng, máu tươi rỉ ra từ kẽ ngón tay.

Chàng đứng yên hồi lâu không dịch bước.

※※※

Trần Vọng nâng niu bọc vải, đi tới bến đò, tìm được ngôi mộ nhỏ đó.

Người "hoạn quan" kia đã biến mất không dấu vết.

Trần Vọng ngồi xếp bằng trước mộ.

Chàng ngồi đối diện với ngôi mộ nhỏ.

Có một cô gái không biết chữ, sẽ tìm một chỗ sạch sẽ dưới ánh mặt trời, phơi sách, rồi lần lượt mở từng quyển ra, rồi lại gấp từng quyển lại.

Có một cô gái chưa chồng, khi không có ai, sẽ đến bến đò nhỏ nơi người qua lại, ngóng về phương xa hết lần này đến lần khác, rồi lại quay lưng đi hết lần này đến lần khác.

Trần Vọng nhẹ nhàng mở bọc vải, cúi đầu nhìn vào. Bên trong có những cuốn sách vô cùng quen thuộc như 《Lễ Ký》, 《Đại Học》, và cả những cuốn sách vỡ lòng Tam Tự Kinh xa xưa hơn.

Năm đó, khi nàng làm việc trên đồng, hay giặt áo bên bến đò, khi tuyết rơi dày, hay lúc hái lau sậy, chàng thường mang sách đến đọc cho nàng nghe.

Năm nay và năm đó, đã là mười năm cách biệt.

Chàng và nàng, cũng đã là âm dương đôi đường.

Trần Vọng nhắm mắt lại, khẽ thì thầm: "Quốc hữu hoạn nạn, quân tử chết vì xã tắc; đại phu chết vì tông miếu; trăm họ cuối cùng chết ở quê hương..."

"Quân tử rằng 'Đại đức không quan tâm, đại đạo không giới hạn, đại tín không hẹn ước, đại tài không đủ dùng.' Xét bốn điều này, ai có chí học ắt sẽ thành công..."

"Khiến người trong thiên hạ ăn mặc chỉnh tề, trang trọng, hiểu rõ việc tế tự. Lộng lẫy thay! Như ở trên đó, như ở hai bên..."

Trong hoàng hôn, người đọc sách lại đọc sách. Gió thổi lau sậy nhẹ nhàng đung đưa, như cô gái đang gật đầu, nét mặt tươi cười như hoa. Từng câu chữ trong bản biên tập này thuộc về truyen.free, như một khúc ca lặng lẽ giữa dòng đời.