810 ( dịch kinh )

Chung quy Mussolini không cho vay khoản tiền đó, Khổng Tường Hi lại không có nhiều thời gian nán lại lâu, chỉ ở Rome hai ngày, liền ngồi xe lửa đi Đức tìm Hitler.

Chuyến đi lần này của Khổng Tường Hi thời gian eo hẹp, nhiệm vụ lại nặng nề. Rời khỏi Đức ông còn phải ghé thăm Bắc Âu một chuyến, như một kẻ ăn mày khắp nơi van xin tiền bạc. Đến mỗi quốc gia, ông đều phải thiết lập quan hệ, giả vờ quen biết, nếu đối phương có ý định cho vay tiền thì mọi chuyện càng dễ dàng, không thì đành phải đợi dự xong lễ đăng quang của Vua Anh rồi về nói chuyện kỹ lưỡng sau.

Trong lịch sử, chuyến đi vay tiền của Khổng Tường Hi kéo dài ròng rã hơn nửa năm trời, sau đó ông bị bệnh ngay trên đường. Đến khi ông bình phục trở về nước, cuộc kháng chiến toàn diện đã nổ ra được vài tháng.

Xem ra Khổng Tường Hi vẫn rất cố gắng, và quả thực đã đóng góp quân phí giai đoạn đầu cho cuộc kháng chiến của Trung Quốc. Nhưng với tư cách là Bộ trưởng Bộ Tài chính của Trung Quốc, khả năng kiếm tiền của ông thì yếu kém nghiêm trọng, nhưng khả năng tích góp tài sản lại cao siêu quá mức.

Cứ lấy Tống Tử Văn và Khổng Tường Hi ra mà so sánh. Hai người gần như cùng lúc tiếp nhận Ngân hàng Trung Quốc và Ngân hàng Trung ương, đều nắm giữ quyền lực phát hành tiền pháp định. Đến năm 1936, Ngân hàng Trung Quốc do Tống Tử Văn kiểm soát có dự trữ tiền mặt cao hơn 50% so với Ngân hàng Trung ương do Khổng Tường Hi nắm giữ; tiền dư nhiều hơn 1,5 lần; chứng khoán có giá trị nhiều hơn 150 lần; tổng tài sản nhiều hơn 3 lần.

Mặc dù tình hình nội bộ của Ngân hàng Trung Quốc tốt hơn Ngân hàng Trung ương, nhưng Khổng Tường Hi là Bộ trưởng Bộ Tài chính, ông nắm giữ ưu thế tài chính tự nhiên, vậy mà vẫn không thể cạnh tranh lại Tống Tử Văn trong lĩnh vực ngân hàng.

Đặc biệt về mặt chứng khoán có giá trị, sự chênh lệch giữa hai ngân hàng là 150 lần, các loại chứng khoán do Ngân hàng Trung ương phát hành gần như đều thành giấy lộn. Tình huống này xuất phát từ Tưởng Giới Thạch, thông qua việc phát hành chứng khoán tràn lan để xoay sở quân phí. Tống Tử Văn thường xuyên dùng chức vụ để chống lệnh không tuân theo, còn Khổng Tường Hi thì luôn cố gắng chiều theo ý Tưởng Giới Thạch.

Khi Tống Tử Văn làm Bộ trưởng Bộ Tài chính, Tưởng Giới Thạch còn nén tính khí mà phát hành công trái. Đến khi Khổng Tường Hi lên làm Bộ trưởng Bộ Tài chính, Tưởng Giới Thạch rốt cục hoàn toàn buông thả bản thân, công trái được phát hành đến mức khiến Khổng Tường Hi cũng phải kinh ngạc, run rẩy khuyên can Tưởng Giới Thạch đừng làm cho tài chính Trung Quốc sụp đổ – chuyện này là của năm ngoái.

Tại sao mấy năm qua các tập đoàn tài chính nước ngoài lại ồ ạt đến Trung Quốc đầu tư?

Tống Tử Văn đã có đóng góp to lớn.

Sau khi tiếp nhận Ngân hàng Trung Quốc, ông mạnh dạn chỉnh đốn công trái cả trong và ngoài nước, khiến danh tiếng của Ngân hàng Trung Quốc nhanh chóng được nâng cao. Dù là người nước ngoài hay dân chúng Trung Quốc, ai cũng đều nguyện ý hợp tác với Ngân hàng Trung Quốc. Các quốc gia khi cho Trung Quốc vay tiền cũng chọn con đường Ngân hàng Trung Quốc, kiên quyết không giao thiệp với Ngân hàng Trung ương.

Khổng Tường Hi dẫn người đến Đức, còn Chu Hách Huyên thì ở lại Ý, ông muốn cùng Pound thảo luận về văn hóa truyền thống Trung Quốc, dự tính đến lúc rồi sẽ trực tiếp đi London để hội họp với đoàn sứ.

Rome, một căn hộ.

Đây là nơi ở của người tình của Pound. Vợ chính của ông sống trong biệt thự ven biển ở Labaro, còn một người tình khác lại ở biệt thự lưng chừng núi Labaro. Người đàn ông này chia thời gian của mình thành ba phần: 20 ngày đầu mỗi tháng ông sống cùng vợ và một người tình ở Labaro, 10 ngày cuối tháng thì ở Rome cùng người tình còn lại.

Ông già nhỏ bé hơn năm mươi tuổi này, cuộc sống vẫn trải qua thật thảnh thơi và phong lưu.

Người tình ở Rome này tên là Joanna, hơn 30 tuổi, hơi mập mạp và trắng trẻo, mang đậm nét đẹp của những phụ nữ trong tranh thời Phục Hưng. Nàng bưng tới một đĩa bánh tự làm, dịu dàng mỉm cười, mời Chu Hách Huyên và Pound dùng bữa từ từ, sau đó rất tự giác lui ra khỏi thư phòng.

"Chu, đây là những bài thơ Trung Quốc tôi dịch 20 năm trước," Pound đưa tới một cuốn tập thơ.

Tập thơ có tên là (Cathay), tên phiên âm là (Khiết Đan), nhưng trong mắt người nước ngoài thì nó lại mang ý nghĩa "Trung Quốc" – đây là sự hiểu lầm của người phương Tây về lịch sử Trung Quốc.

Chu Hách Huyên mở tập thơ ra xem, phần lớn đều là những bài Đường thi ai ai cũng yêu thích. Nói sao đây, đọc lên cảm giác rất cổ quái, nếu Lý Bạch, Đỗ Phủ mà hiểu tiếng Anh, chắc hẳn sẽ có ý muốn xé sách khi đọc bản dịch tập thơ này.

"Thưa ông Pound, ông nói chỉ hiểu những chữ Hán đơn giản, vậy thì tập thơ này được dịch ra bằng cách nào?" Chu Hách Huyên bày tỏ sự nghi hoặc của mình.

Pound giải thích: "Tôi đã sử dụng bản di cảo của học giả phương Đông Fenollosa, sau đó thêm thắt một vài chi tiết, và cũng tham khảo ý kiến của mấy người bạn Nhật Bản." Nói đoạn, Pound tỏ vẻ vô cùng khổ não, "Tôi biết mình dịch không được hay, chữ Hán của Trung Quốc bác đại tinh thâm, mỗi chữ đều có thể biểu đạt nhiều tầng ý nghĩa, chỉ vài chữ kết hợp thành câu thơ, nhưng lại huyền ảo như Mangekyō (vạn hoa đồng), mê hoặc lòng người, tựa như có một ma lực thiên bẩm. Mà tiếng Anh lại là ngôn ngữ vụng về nhất, không chỉ kém xa chữ Hán, mà ngay cả tiếng Pháp cũng có thể bỏ xa tiếng Anh mấy con phố. Mỗi khi dịch thơ Hán của Trung Quốc, tôi đều khó mà tìm được cách diễn đạt thích hợp nhất, so với nguyên tác Hán thi, bản dịch của tôi thô thiển như những bài nhạc thiếu nhi."

Chu Hách Huyên an ủi nói: "Đây không chỉ là vấn đề ngôn ngữ và ngữ pháp, mà còn là sự khác biệt văn hóa Đông Tây. Các thi nhân cổ đại Trung Quốc ưa thích dùng điển cố, muốn dịch thành thơ tiếng Anh, nhất định phải chuyển sang những điển cố quen thuộc với người phương Tây, làm sao cho vừa vặn và tự nhiên thì vô cùng khó khăn."

"Đúng là như vậy," Pound tiếc nuối nói, "Vì lẽ đó, sau khi dịch xong tập th�� này, tôi liền không dám thử sức dịch thơ Hán nữa, tôi cảm thấy năng lực của mình quá nhỏ bé."

Chu Hách Huyên cười nói: "Ông có thể thử dịch các điển tịch cổ đại của Trung Quốc, khả năng tiếng Trung cụ thể của ông hiện giờ thế nào?"

"Tôi biết hơn 2000 chữ Hán, nhưng chỉ có thể đọc, khó mà giao tiếp hằng ngày, chữ Hán và tiếng Hán thật sự quá khó," Pound nói.

Chu Hách Huyên nói: "Biết 2000 chữ Hán thì đã có thể đọc báo tiếng Trung rồi. Nhưng muốn dịch sách cổ Trung Quốc, e rằng còn phải tiếp tục cố gắng học chữ Hán, trong sách cổ có vô vàn những chữ lạ và hiếm gặp."

Pound buông thõng tay nói: "Đúng là như vậy, nhưng tôi không tìm được giáo viên tiếng Trung tốt."

Chu Hách Huyên cười nói: "Ý cũng có một số du học sinh Trung Quốc, có những du học sinh kinh tế khó khăn, ông có thể thuê họ làm giáo viên tiếng Trung."

"Đây là một ý kiến hay," Mắt Pound sáng lên, lập tức lại hỏi, "Nếu tôi muốn học văn hóa Trung Quốc, nên bắt đầu từ đâu? Xin ông đừng nói (Tam Tự Kinh), cuốn sách đó tôi đã đọc rất nhiều lần rồi, nhưng tôi vẫn cảm thấy còn cách xa văn hóa Trung Quốc rất nhiều. Hạt nhân của văn hóa Trung Quốc nằm ở đâu?"

Chu Hách Huyên giải thích: "Cội nguồn văn hóa Trung Quốc là (Dịch Kinh), văn hóa, phong tục truyền thống hiện tại của Trung Quốc, bao gồm cả thái độ của người Trung Quốc đối với vũ trụ và xã hội, phần lớn đều diễn biến từ (Dịch Kinh) mà ra."

"Không phải (Luận Ngữ) ư?" Pound kinh ngạc nói.

Chu Hách Huyên hỏi ngược lại: "Ông nghe ai nói vậy?"

Pound đáp: "Một người bạn Nhật Bản."

Chu Hách Huyên cười nói: "(Luận Ngữ) là cội nguồn tư tưởng Nho gia, mà dòng phái Nho gia này, ngay từ đầu cũng từ (Dịch Kinh) mà hấp thụ tinh hoa. Tương truyền tổ sư Nho gia là Khổng phu tử, từng làm lời chú giải cho (Dịch Kinh), những lời chú giải này được gọi chung là (Thập Dực)."

Pound đứng dậy chạy đến giá sách thấp nhất, đến nửa ngày sau nhảy ra một cuốn sách buộc chỉ, hỏi: "Là cuốn này ư?"

"Đúng vậy," Chu Hách Huyên gật đầu, hỏi, "Ông có rất nhiều sách Trung Quốc sao?"

Pound cười nói: "Có rất nhiều, sách Nho gia, Đạo gia, Phật gia đều có. Phần lớn đặt ở biệt thự Labaro, căn hộ ở Rome cũng có một ít. Nhưng sách cổ Trung Quốc quá khó đọc, rất nhiều chữ tôi đều biết, nhưng khi kết hợp lại thì không hiểu nên lý giải thế nào."

Chu Hách Huyên cầm cuốn (Dịch Kinh) trên tay mở ra, bắt đầu từ "Thuyết Quái" và "Quái Tự", nói rằng: "Phần tựa của chính văn (Dịch Kinh), truyền thuyết là do Khổng Tử viết, thuộc phạm trù Thập Dực của Dịch Kinh. Còn toàn bộ (Dịch Kinh) thì là tác phẩm của Chu Văn Vương. Ông có biết Chu Văn Vương là ai không?"

"Không biết," Pound liên tục lắc đầu.

Chu Hách Huyên chợt cảm thấy đau đầu, bất đắc dĩ nói: "Tôi nghĩ, ông nên tìm hiểu một chút lịch sử Trung Quốc trước đã."

Ông già nhỏ bé hơn 50 tuổi này lập tức biến thành học trò ngoan, rút ra một cuốn sổ nhỏ và nói: "Ngài cứ nói, tôi sẽ ghi lại."

Chu Hách Huyên giật lấy cuốn sổ nhỏ của đối phương, vừa vẽ vừa nói niên đại biểu của Trung Quốc: "Khởi đầu là thời đại Tam Hoàng Ngũ Đế trong truyền thuyết, dựa theo lời giải thích của khảo cổ học hiện đại, tất cả đều là thời đại bộ lạc tiền sử. Triều đại đầu tiên của Trung Quốc là nhà Hạ, nó thuộc về một quốc gia chiếm hữu nô lệ sơ khai..."

Từ Hạ, Thương cho đến Nguyên, Minh, Thanh, một danh sách dài dằng dặc các triều đại, khiến Pound tê cả da đầu, thở dài nói: "Trời ạ, nghiên cứu lịch sử ở Trung Quốc đúng là một công việc khổ cực!"

"Ông không cần nhớ hết tất cả các chi tiết nhỏ, chỉ cần hiểu đại khái là được," Chu Hách Huyên nói.

Pound trịnh trọng nói: "Sau này tôi sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng."

Chu Hách Huyên giới thiệu sơ lược về các triều đại, rồi lại bắt đầu nói về những lời tựa đầy vẻ bí ẩn của (Dịch Kinh), và giải thích: "Những lời tựa này nghe có vẻ cổ quái ly kỳ, nhưng ẩn chứa trong đó những ý nghĩa sâu xa. Ông có thể hiểu (Dịch Kinh) là bộ hiến pháp cổ đại của Trung Quốc, nó xác định tính hợp lý trong sự thống trị của nhà Chu, cùng với thể chế chính trị của Trung Quốc thời Tiên Tần. Còn lời tựa của (Dịch Kinh) thì tương đương với lời tựa hiến pháp, là phần trình bày và giải thích tổng quát về hiến pháp."

"Dịch Kinh, hiến pháp? Đây là một kiến giải rất thú vị," Pound vui mừng nói.

Chu Hách Huyên còn nói: "Đương nhiên, trước thời Tần, (Dịch Kinh) không chỉ là hiến pháp, mà còn là một cuốn sổ tay bói toán bí mật. Ông biết đấy, chính trị thời thượng cổ thường gắn liền với bói toán, dù là ra trận, tế lễ, hay hôn nhân, tang lễ, đều cần thông qua bói toán để xác định cát hung và ngày lành. Vì lẽ đó, (Dịch Kinh) khi phát triển đến hiện đại, đã mất đi tác dụng của một bộ hiến pháp, mà đã trở thành một cuốn sách chủ yếu dùng để bói toán. Còn thông qua sự luận giải và phát triển của các nhà tư tưởng Trung Quốc qua các đời, (Dịch Kinh) lại có thể được đọc như một thư tịch triết học."

Pound liên tục gật đầu, tổng kết lại rằng: "Vậy thì, (Dịch Kinh) là một điển tịch Trung Quốc tập hợp cả hiến pháp, triết học và huyền học làm một."

"Hiểu rất chính xác. Chúng ta không nhìn lời tựa, trực tiếp bắt đầu từ chính văn, đi sâu vào quẻ Càn," Chu Hách Huyên hoàn toàn thuật lại theo sự lý giải của mình, "Càn: Nguyên, hanh, lợi, trinh. Quẻ Càn đại diện cho bầu trời, cho hoàng đế nhà Chu, đại diện cho sự cương trực và chính nghĩa. Nguyên là khởi đầu, tự nhiên; Hanh là thuận lợi, bình an; Lợi là hài hòa, có ích; Trinh là vững chắc, kiên định. Năm chữ này tóm gọn lại mà nói, chính là sự thống trị của nhà Chu là điều đương nhiên, chính nghĩa, thông suốt, hài hòa và bền vững. Kết hợp với tượng từ của nó là 'Thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất tức' (Trời vận hành mạnh mẽ, người quân tử nên không ngừng tự phấn đấu), nếu chúng ta mở rộng ý nghĩa của năm chữ này ra vạn vật, từ nhỏ đến cá nhân, lớn đến quốc gia, có thể hiểu là thế giới vận hành tuần hoàn, vĩnh viễn không ngừng nghỉ, không ai có thể ngăn cản. Cá nhân và quốc gia cũng có thể tuân theo quy luật này, cần tự lập tự cường, nỗ lực phấn đấu và phát triển."

Pound vỗ tay tán thưởng không ngớt: "Hóa ra là như vậy! Trước đây đọc năm chữ này, tôi hoàn toàn không biết phải lý giải thế nào. Nếu không có một người thầy giỏi, e rằng cả đời tôi cũng không thể tự mình tìm ra đáp án."

Chu Hách Huyên tiếp tục nói: "Ông hãy xem thoán từ của quẻ Càn: 'Đại tai Càn nguyên, vạn vật tư thủy, nãi thống thiên', câu này giải thích cặn kẽ chữ 'Nguyên'. Từ góc độ triết học và bói toán mà nói, Càn là khởi nguyên của vũ trụ, giống như việc Thượng Đế phương Tây nói 'phải có ánh sáng', liền có ánh sáng. Còn từ góc độ chính trị mà nói, nó biểu đạt tính hợp lý trong sự thống trị của nhà Chu, là sự thuận theo quy luật biến hóa của trời đất. Và câu 'Vân hành vũ thi, phẩm vật lưu hình' thì lại giải thích cặn kẽ chữ 'Hanh'. Từ góc độ triết học và bói toán, Càn cũng chính là trời, mang đến sự biến hóa của mùa màng và khí hậu, làm nhuận trạch vạn vật thế gian, khiến sự phát triển của thế giới trở nên thông thuận. Còn từ góc độ chính trị, nó có nghĩa là nhà Chu cung cấp sự bảo đảm cho các chư hầu và thần dân, khiến quốc gia vận hành thông suốt, mang lại cuộc sống hạnh phúc cho dân chúng..."

Chỉ riêng năm chữ "Càn: Nguyên hanh lợi trinh", Chu Hách Huyên đã nói liền hơn 40 phút. Hơn nữa, từ hào Sơ Cửu đến Thượng Cửu của quẻ Càn, hai tiếng đồng hồ liền nói không ngừng nghỉ, quả thực việc lý giải thứ này quá khó khăn.

Hào từ tương đương với phương pháp vận dụng của quẻ tượng. Ví dụ như "Sơ Cửu: Tiềm Long vật dụng", nghĩa là khi cá nhân hoặc thế lực còn ở giai đoạn phát triển, cần phải âm thầm bồi dưỡng, không nên tùy tiện sử dụng hoặc phô bày sức mạnh của mình. Nói theo thuật ngữ game thì là: Đừng vội vàng, cứ rụt rè, phát triển ổn định, ăn lính, đừng giao tranh.

Còn "Thượng Cửu: Kháng long hữu hối", lại nói rằng khi ở vị trí cao, hoặc khi chắc chắn thắng lợi, tuyệt đối không nên tự cao tự đại, đắc ý vênh váo. Vào lúc này rất có khả năng gặp phải thất bại lớn, ví dụ rõ ràng nhất là Napoleon đã thất bại ở Waterloo.

Pound nghe xong các hào từ của quẻ Càn, đã phải cúi mình bái phục, khen ngợi rằng: "Văn hóa Trung Quốc thực sự là bác đại tinh thâm, chỉ riêng quẻ đầu tiên của (Dịch Kinh) đã ẩn chứa nhiều đạo lý triết học như vậy, lại còn là những đạo lý lớn hoàn toàn có thể vận dụng vào cuộc sống và chính trị. Tôi tin rằng, chỉ cần đọc hiểu (Dịch Kinh), liền có thể giải quyết mọi vấn đề của nhân loại."

Quả đúng là Pound, một kẻ "điên" thích suy tư triết học và muốn giải quyết những vấn đề lớn của nhân loại.

Gã này gặp được (Dịch Kinh) thì như người đói gặp được mỹ vị, thực sự có cảm giác gặp nhau quá muộn. Hắn thậm chí chẳng thèm để ý đến người tình, kéo Chu Hách Huyên nói chuyện suốt ngày đêm. Lão Chu thì đã nói đến mức gật gù buồn ngủ, còn gã thì vẫn tinh thần sáng láng.

Chu Hách Huyên vô cùng lo lắng, e rằng sau khi Pound học xong toàn bộ (Dịch Kinh), ông ta sẽ không trở thành một học giả chính thống, mà lại biến thành một tên thần côn khắp nơi gieo quẻ cho người khác.

Ví dụ như ngày đó Mussolini thua trận, Pound kéo tay Mussolini nói: "Lão Mussolini, ông cứ thế này sao được, để lão phu xem cho ông một quẻ! Ồ, quẻ Khảm trên Khảm dưới, ông lúc này bị mắc kẹt rất sâu rồi. Nước chảy mà không đầy, hành hiểm mà không mất đức tin, chỉ có lòng tin mới hanh thông, đó là lấy sự trung chính vậy. Gặp phải khó khăn, hãy giữ vững ý chí, phải dũng cảm không sợ hãi, đừng vì một chút thất bại mà nản lòng. Lão hữu, cố lên nào, ông làm được, kiên trì chính là thắng lợi, nhất định có thể xoay chuyển càn khôn, chuyển nguy thành an!"

Mọi nội dung bản dịch đều thuộc quyền sở hữu của truyen.free, nghiêm cấm sao chép dưới mọi hình thức.